

Το Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας, που διοργανώνεται κάθε Νοέμβριο, προβάλλει τις καλύτερες εθνογραφικές ταινίες της παγκόσμιας παραγωγής, δηλαδή μικρού, μεσαίου και μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος, τα οποία προκύπτουν από την έρευνα επιστημόνων της οπτικής ανθρωπολογίας ή συγγενών κλάδων.
Στο πλαίσιο του φετινού Ethnofest, το Κέντρο Εκπαιδευτικών Δράσεων και Διαπολιτισμκής Επικοινωνίας “Καρπός” παρουσίασε 11 ταινίες μικρού μήκους από νέες και νέους δημιουργούς, πρόσφυγες που αφηγούνται τα όνειρα, τα συναισθήματα και τις ιστορίες τους. Οι δράσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται στο Ευρωπαϊκό πρόγμμα Speak Up – Media for Inclusion (Erasmus Plus). Οι Μαρία Λεωνίδα και Μαρία Πεσλή από τον Καρπό παραχώρησαν συνέντευξη στον Γιάννη Ραουζαίο.


Γ. Ρ. Σε παλιότερα κινηματογραφικά ρεύματα όπως στο freecinema η ντοκιμαντεριστική αφήγηση, η ταινία τεκμηρίωσης, είχε εκφραστεί πολύ δημιουργικά. Ας δούμε και το έργο σκηνοθετών όπως ο Καρέλ Ραις για παράδειγμα.Ακόμη και το ιρανικό σινεμά είναι ένα ιδιότυπο δείγμα σινεμά που συνδυάζει τη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ.
Μ.Λ. και Μ.Π.
Ακριβώς! συμφωνούμε! Μάλιστα μας δίνετε και μία καλή πάσα για να αναφερθούμε εδώ στο ότι ένα μεγάλο μέρος των εργαστηρίων αφορούσε προβολές έργων που ήταν κυριως μικρού μήκους. Πολύ κοντά στις χώρες και στην κουλτούρα και τη γλώσσα των συμμετεχόντων. Είχαμε δει αρκετά ιρανικό κινηματογράφο μικρού μήκους και μεγάλου μήκους και αυτό μας έδινε μία καλή γεύση και των διαφορετικών ειδών αλλά και του πόσο ανοιχτή είναι η φόρμα του κινηματογράφου, και του ντοκιμαντέρ ταυτόχρονα, οπως και του βίντεο επίσης. Τους προβάλλαμε στα εργαστήρια ακόμη και πειραματικές δουλειές που κάνουν και παράγουν video art καλλιτέχνες που και αυτό είναι επίσης μία πολύ ισχυρή μορφή έκφρασης. Αυτό έδινε και μία ολοκληρωμένη εικόνα για τις σύγχρονες επίσης τάσεις του κινηματογράφου και του πως μπορούν να χρησιμοποιούν και το ρεαλιστικό στοιχείο στις δικές τους αφηγήσεις.
Γ.Ρ. Σε ποιο βαθμό αυτή η προσπάθεια έχει αγκαλιαστεί από το χώρο των προσφύγων και των μεταναστών για δραστηριότητες για παράδειγμα όπως αυτό που κάνετε στο Εθνοφεστ.
Απ. Συγκεκριμένα δεν θα έλεγα ότι ανήκει σε μία από τις δραστηριότητες που μπορούν να αγκαλιάσουν μαζικά αυτές τις κοινότητες. Είναι μία εξαίρεση σαν κατάσταση αλλά είναι πολύ σημαντικό το ότι τους φέρνουμε σε επαφή. Κάνουμε και τεράστιο κόπο για να καταφέρουμε να φέρουμε κόσμο από Γιάννενα και από άλλες περιοχές. Από δομές που βρίσκονται διάσπαρτες :Αλεξάνδρεια Ημαθίας Θεσσαλονίκη κ.α ώστε να έχουν την εμπειρία να μπουν και να δουν την ταινία του σε σινεμά. Θα έλεγα όμως ότι η σχέση με το εθνοφεστ δεν είναι μία τυπική σχέση των δραστηριοτήτων πού γίνονται για πρόσφυγες και μετανάστες. Πολλοί έρχονται όντως σε επαφή με Φωτογραφικά και άλλα εικαστικά η θεατρικά εργαστήρια. Εγώ θυμάμαι μάλιστα από πολύ νωρίς σε δομές όπως στη Ριτσώνα για παράδειγμα ή στο Σχιστό από το 16 κιόλας άρχιζαν τέτοιες δραστηριότητες. Διάφορες οργανώσεις προσφέρουν μέσα σε αυτή τη λογική ανάλογες δρασεις. Υπάρχουν και υπήρξαν ανάλογα εργαστήρια. Εγώ θα έλεγα ότι μπροστά στον συνολικό αριθμό των κατοικούντων εν Ελλάδι είναι μικρός ο αριθμός που έρχονται σε επαφή. Παρόλα αυτά αυτοί που ψάχνονται και έχουν ανοιχτά τα μάτια τους και τα αυτιά τους θα συναντήσουν αυτές τις ευκαιρίες- δεν είναι και λίγες νομίζω. Πρέπει βέβαια και οι ίδιοι να είναι ανοιχτοί και κάπως συγκεντρωμένοι. Κάπως πειθαρχημενοι. Εκεί, σε τέτοιες περιπτώσεις, βλέπεις όντως ποιος θέλει να βγει από αυτό το πράγμα και να έρθει σε επαφή με άλλα πράγματα. Δεν αρκεί να το προσφέρεις, εσύ μία δομή, μία προσπάθεια, μία δραστηριότητα. Πρέπει και ο άλλος να ανταποκριθεί. Να αναζητήσουν και να κατανοήσουν επίσης το πολιτισμικό γίγνεσθαι της χώρας και τις πόλεις που βρίσκονται, και είναι και το ζήτημα της γλώσσας: η γλώσσα είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο και ότι συνεισφέρει στην εντάξη αλλά και στην κατανόηση του κόσμου που τους περιβάλλει. Εμείς προσπαθήσαμε και μέσα από τα εργαστήρια μιλώντας τους και ελληνικά να μεταφέρουμε λιγάκι το ελληνικό λεξιλόγιο, τους τρόπους, στα ελληνικά και να το κατανοήσουν και στη δική τους γλώσσα. Έτσι μπορούμε να τους βάλουμε και σε μία διαδικασία κατάκτησης και της γλώσσας επικοινωνίας. Αυτό είναι κάτι που έρχεται επίσης και μέσα από τον κινηματογράφο Μπήκαν και στη διαδικασία να δουν κάποια ελληνικά έργα, να αναζητήσουν, να μπουν και στο πνεύμα, και γενικά να εκτεθούν και σε άλλες γλώσσες. Θα έλεγα ότι και μόνο ότι αναγκάζονται να ακούσουνε εμάς να συνομιλούμε με τους συνεργάτες μας φερειπείν, είναι σημαντικό. Υπάρχει ποτε ποτε ένας διερμηνέας αλλά δεν υπήρχε και πάντα. Εγώ για παράδειγμα είχα και μία ομάδα που είχε πολλές διαφορετικές εθνικότητες, το οποίο το θεωρώ πολύ χρήσιμο γιατί δημιουργείται ένας ασφαλής χώρος που ξεπερνάει ως Δυναμική και τα δικά τους στερεότυπα – γιατί και οι μεταξύ τους ομάδες, εθνοτικές και γλωσσικές, κλείνονται. Eίναι το πιο λογικό πράγμα οι ομάδες μεταξύ τους τελικά υπό τέτοιες συνθήκες να κλείνονται. Νομίζω πάντως ότι περιοδικά τα εργαστήρια αυτά γίνονται μία απόδειξη ότι όλα αυτά λειτουργούν και σαν ένας χώρος που σπάνε στερεότυπα. Διανοίγονται πέρα από τις δικές τους πλέον ασφαλιστικές δικλείδες. Τα δικά τους safe chambers. Εχοντας ας πούμε μαθητές από αφρικανικές χώρες και από ασιατικές -φαρσοφωνες για παράδειγμα- βλέπεις ότι εκεί υπάρχει μία δυσκολία επικοινωνίας για παράδειγμα που στα camp δεν το ξεπερνάμε αυτό γιατί εκεί οι συμμετέχοντες βρίσκονται μέσα στην ασφάλεια των ομάδων τους. Μάλιστα κατά καιρούς υπάρχουν και ανταγωνισμοί μεταξύ τους. Οπότε ενίοτε αυτοί οι ανταγωνισμοί γίνονται και αιτίες περιχαράκωσης Πέραν της απλής αντιπαράθεσης. Εδώ ίσως βρίσκεται και ένα λεπτό σημείο. Το σημείο του πώς θα μπορούσαμε να δούμε ποιες θα είναι οι απαραίτητες παρεμβάσεις μέσα στα camp ώστε να αποφευχθεί αυτό. Πώς μπορεί να επιτευχθεί και μεγαλύτερη διάδραση αλλά και μεγαλύτερη ασφάλεια. Αυτό και μόνο το κομμάτι της επαφής μικτών ομάδων είναι κορυφαίας σημασίας σε αυτά τα καλλιτεχνικά εργαστήρια. Σε μένα έχει συμβεί να πραγματοποιηθεί συζήτηση -και εγώ πάντα το παίζω κάπως αφελης, ότι δεν γνωρίζω, επίτηδες κάνω την άσχετη! – και αντελήφθην ότι μία γυναίκα από το Αφγανιστάν που όντως χρειαζόταν πρακτική βοήθεια στο γύρισμα της δεν μπορούσε να το ζητήσει ευθέως όντας γυναίκα και όντας Αφγανη γυναίκα. Γενικότερα στο camp αυτά που συζητούσαν και οι ανταλλαγές που συνέβαιναν εδώ δεν μεταφερόντουσαν αυτοματως στη δομή. Οπότε συζητήθηκε αυτό το πράγμα ανοιχτά και εμείς καταλήξαμε να λειτουργούμε ως καταλύτης στα εργαστήρια και είπε ένα νεαρός εκεί ότι “αν πάμε όμως το Camp δεν θα μου το ζητήσεις αυτό! Θέλεις όντως να σε βοηθήσω τώρα;” Αλλο παράδειγμα: είπε τη γνώμη του για το μοντάζ ένας Αφρικανός σε έναν Ιρανό. Του είπε τη γνώμη του για το μοντάζ του. – Δηλαδή, εντελώς κινηματογραφικού τύπου σχόλια. Και του είπε” εδώ με ακούς καλύτερα από ότι με ακούς στο camp!” Έτσι καταλήγουν τέτοια εργαστήρια και τέτοιες δραστηριότητες να γίνονται ένα σταυροδρόμι.’ Ενα σταυροδρόμι συνένωσης. μία διασταύρωση προσώπων και λαών, τόσο του Πολιτισμού τους, όσο και των διαφορετικών κουλτούρων τους. Ναι, εν προκειμένω εδώ έχουμε έναν κόμβο συνάντησης που είναι ο κινηματογράφος μία ασφαλής περιοχή, κατακτημένη κατά κάποιο τρόπο, γιατί εμείς δεν ξεχωρίζουμε κανέναν. Εμείς προσφέρουμε αυτό που είναι να προσφέρουμε χωρίς να ρωτήσουμε “πώς” και “γιατί” μέσα από μία κοινή οπτική. Μάλιστα πολλές φορές αντιμετωπίζουμε ανθρώπους που δεν μιλούν καθόλου, μιλούν λίγο. Έχεις όλη την ποικιλία των χαρακτήρων. Όπως και σε κάθε ομάδα, σε κάθε εκπαιδευτική διαδικασία υπάρχει μία ποικιλία χαρακτήρων και ανθρώπων και αυτό ισχύει και σε αυτές τις ομάδες φυσικά!


Μ. Π. Εγώ θα πω πάνω σε αυτό Μαρία ότι χάρηκα ιδιαιτέρως γιατί υπήρχαν πάρα πολλές γυναικείες συμμετοχές. Αυτό εμφανίζεται και στα αποτελέσματα των έργων τους γιατί έχουμε δράσεις από νέα κορίτσια και δημιουργούς. Και μάλιστα 3-4 από αυτά ακουμπούν σε θέματα γυναικείων δικαιωμάτων! Οπότε βλέποντας ότι η πλειοψηφία ήταν θηλυκού γένους και για λόγους ενδυνάμωσης αλλά και πειραματισμού πολλές φορές ανάλογα με τη δυναμική της ομάδας και όπως εξελίσσεται την τροφοδοτούμε και αντίστοιχα παίρνουμε και κάποια στοιχεία γιατί είμαστε και οι δυο μας που συνεργαζόμαστε πάντα της άποψης ότι μαθαίνουμε μαζί τους. Δεν είμαστε εμείς οι φορείς της γνώσης. Είμαστε διαμεσολαβητές και ανοιχτοί στο να μάθουν και εκείνοι τρόπους ώστε να τους διδάξουν καλύτερα! Για αυτό μιλήσαμε και για σταυροδρόμι προηγουμένως. Εγώ λοιπόν εκεί όπου τα περισσότερα έργα για παράδειγμα ήταν από το Αφγανιστάν αλλά και άλλες χώρες όπου κεντρικοί χαρακτήρες ήταν γυναίκες τεχνηεντως στη ρίζα και προωθούσα λιγάκι περισσότερο τα δικαιώματα και αυτά που η γυναικεία παρουσία εμφανίζονταν πιο έντονη. Όχι με έναν πολύ άμεσο τρόπο, αλλά σίγουρα με έμμεσους τρόπους. Αυτό το έκανα βέβαια γιατί δεν ήμουνα σίγουρη και εγώ για το πώς θα το εκλάβουν οι άντρες της παρέας. Έμεινα εντυπωσιασμένη τελικά με το ότι εντέλει όλοι ήταν ενθουσιασμένοι με αυτό που έβλεπαν, ακόμη και τα αγόρια! Φυσικά δεν ξέρω πώς αλλάζουν αυτές οι ισορροπίες στο Camp αλλά σε πρώτη εικόνα στο εργαστήριο τα αγόρια έδειχναν για εντυπωσιασμενα. Μόνον όταν είναι ένας ασφαλής χώρος εκτίθενται εύκολα αλλιώς δεν εκθέτουν εύκολα αυτά ακριβώς που θέλουν να πουν ούτε τις διαφορές τους. Επίσης στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπήρχαν τόσο μεγάλες πολιτισμικές διαφορές. Οι περισσότεροι μιλούσαν φαρσι συμπτωματικά. Και τα παιδιά που ήταν από την Αφρική ήταν επίσης πάρα πολύ ανοιχτά αλλά οι έμφυλες διαφορές είναι πάρα πολύ πιο ισχυρές στο χώρο εκεί στο Camp που μένουν όλοι μαζί. Εδώ στο εργαστήριο είναι και λίγο διαφορετικά ακριβώς γιατί είναι ένας ασφαλής χώρος. Όμως χάρηκα ιδιαιτέρως γιατί όπως σας είπα και πριν και τα αγόρια της παρέας έδειχναν ενθουσιασμένα. Αυτό βέβαια – για να το αναφέρουμε κιόλας- ήταν πριν τον Σεπτέμβριο και τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν.
Γ.Ρ. Θα θελα λοιπόν και εγώ τώρα δραττομενος της ευκαιρίας να σας ρωτήσω για αυτό το ζήτημα. Πόσο βλέπετε η συγκεκριμένη αλλαγή να έχει προξενήσει διαφοροποιήσεις; Η συγκεκριμένη πολιτική αλλαγή.
Απ. Αυτό είναι μία πολύ μεγάλη κουβέντα…νομίζω ότι τότε που ήταν πολύ ζεστά τα γεγονότα ήταν πολύ έντονο το αίσθημα. Μετά νομίζω λειτούργησε και η απόσταση από τα γεγονότα. Είναι εδώ τώρα. Είναι εδώ τώρα όλοι αυτοί οι άνθρωποι, όλα αυτά τα παιδιά, και αν δεν είναι εδώ ετοιμάζονται να πάνε και αλλού κάποιοι. Νομίζω εν μέρει- χωρίς να το έχω συζητήσει ανοιχτά μαζί τους – τους θλίβει αυτό το πρόβλημα, αλλά αισθάνονται και μία ανακούφιση που βρίσκονται αλλού. Οι ίδιοι που βρίσκονται αλλού. Όσον αφορά συγγενείς, οικογένειες, παλιούς, φίλους- φίλες, υπάρχει ανησυχία. Οι ιδιοι όμως προφανώς βρισκόμενοι εδώ, μετακινούμενοι και αλλού, έχουν ήδη κάνει ένα μεγάλο βήμα. έχουν κάνει μία απόσταση ήδη. Και στην προσωπική του ζωή αλλά και σε σχέση με το παρελθόν τους. Αυτή τη στιγμή έχουν κομβικά ζητήματα ήδη που έχουν προκύψει εδώ για να λύσουν οπότε και αυτό τους βάζει σε μία άλλη συνθήκη. Αποστασιοποιούνται και από τη συνθήκη αυτού του εκεί, σε έναν βαθμό. Εφυγαν από τη χώρα τους γιατί ένιωθαν ευάλωτοι και εκεί πιέζονταν.Και εδώ είναι πάλι ευάλωτοι -για άλλους λόγους βέβαια –
(και προσθέτει η Μαρία Πεσλη)
Ότι γενικά οι πρόσφυγες και οι πληθυσμοί που είναι σε συνεχή μετακίνηση προσαρμόζονται και μαθαίνουν να ζουν στο εδώ και στο τώρα με το άγχος και την αγωνία της αυριανής μέρας κάθε φορά από την παρουσία τους κάπου και από το τι συμβαίνει εκεί συνεχώς. Νομίζω ότι έτσι επειδή δεν έχουμε τη δυνατότητα ανοικτών συζητήσεων για το μετά, με πολύ λίγες ομάδες στη διάρκεια των δραστηριοτήτων είχαμε τη δυνατότητα να ανταλλάξουμε κάποιες απόψεις. Τους ανησυχούσε όπως αναφέραμε και πιο πριν η ασφάλεια των δικών τους αλλά και το δικό τους μέλλον. Το καλοκαίρι για παράδειγμα που πέρασε άλλαξε εν μία νυκτί ο νόμος στην Ελλάδα, και κάποιες χώρες θεωρούνται πλέον ασφαλείς. Μάλλον η Τουρκία θεωρείται ασφαλής χώρα για επαναπροωθησεις σε αυτήν για κάποιες εθνικότητες όπως για παράδειγμα συνέβαινε σε άτομα από τη Συρία. Οι άνθρωποι Λοιπόν που προέρχονται από το Αφγανιστάν και τη Συρία και δεν είχαν πάρει ακόμη άσυλο βρέθηκαν ξαφνικά εκτεθειμένοι στο φόβο της επαναπροώθησης στην Τουρκία. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τον Ιούνιο αν θυμάμαι καλά που ψηφίστηκε αυτή η ΚΥΑ αρκετοί έχουν φύγει τώρα από τη χώρα φοβούμενοι μία επαναπροώθηση γιατί είχαν παγώσει οι διαδικασίες ασύλου και δεν είχαν πολύ θετικά μηνύματα. Νομίζω ότι περισσότερο και από τη χώρα τους, επομένως και την αγωνία τους για τους οικείους ανθρώπους τους εκεί, τους φίλους και τις οικογένειές τους, αυτή η συνθήκη έπαιξε μεγάλο ρόλο. Όπως συνέβη για παράδειγμα κατά τη διάρκεια των τελευταίων γεγονότων και της πολιτικής αλλαγής στο Αφγανιστάν. Ο φόβος επιστροφής σε αυτήν τη χώρα, αλλά και της επιστροφής σε μία χώρα που ήθελαν να φύγουν – όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η Τουρκία – ήταν πολύ πιο ισχυρός! Αυτό λοιπόν καθορίζει πολύ περισσότερο τις διαθέσεις τους αυτή την περίοδο αλλά και στο χρόνο που μεσολάβησε. Οι συνθήκες της ζωής τους στη Χώρα φιλοξενίας καθορίζουν πολύ περισσότερο το παρόν τους και τη διάθεσή τους σε σχέση με αυτό και κατά προέκταση και τις επιλογές τους αλλά και το πώς αισθάνονται τις επιλογές τους. Η καθημερινότητά τους πλέον είναι εδώ. Έχουν να λύσουν ζητήματα του στυλ “έχω ΑΜΚΑ;” “έχω ταυτότητα;” Είναι ζητήματα επιβίωσης και ανακύπτουν σε καθημερινό επίπεδο. “έχω 10, 20, 30 50 ευρώ, τα χρήματα που χρειάζομαι εν πάση περιπτώσει για να μπορέσω να ζήσω για λίγο διάστημα;” “Μπορώ να συμμετέχω σε αυτό το εργαστήριο;” “Στο Κοντέινερ ποιον συγκάτοικο μου βάλανε να συγκατοικήσω αυτή τη φορά;” δεν μπορείς να επιλέξεις όταν είσαι εργένης. Με ποιον θα συγκατοικήσεις; Αυτή τη στιγμή ας πούμε έκλεισε το ένα camp στη Μαλακάσα, κάποιοι μαθητές μου από το ένα Camp της Μαλακάσας από τα δύο βρέθηκαν αλλού. Έκλεισε από ότι ξέρω γιατί υπήρχε πρόβλημα και διαμαρτυρίες από την τοπική κοινωνία! Είχε δύο camo στη Μαλακάσα και μέσα σε 10 μέρες έκλεισε το ένα και η ζωή των ανθρώπων άλλαξε. Οι μισοί είναι στα Γιάννενα και οι άλλοι μισοί είναι αλλού!Χωρίστηκαν οι ΠΑΡΕΕΣ. Η τοπική κοινωνία είχε εκφράσει δυσκολίες και εναντίωση. Εναντίωση. Έτσι καταλήξαμε να κλείσουν camp το πρώτο camp είναι από το 16 νομίζω και είχε γίνει και δεύτερο. Υπήρχε μία επιβάρυνση. Αυτή είναι μία άλλου είδους συζήτηση Βέβαια μην επεκταθούμε σε αυτήν. Στο βαθμό που ξέρω άδειασαν το ένα από τα δύο camp και τους σκόρπισαν σε σε όλη την επικράτεια. Αυτό ξαφνικά αλλάζει τη ζωή τους. Από κει που ζούσαν στην Αττική για παράδειγμα και είχαν μάθει λίγο την Αθήνα, είχαν κάποιες επαφές με τον κόσμο εδώ, ξαφνικά βρέθηκαν π.χ. στα Γιάννενα! Σε μία άλλη πραγματικότητα. Και σε σένα και σε μένα και για μας θα ήταν μία τεράστια αλλαγή αν βρισκόμασταν σε αυτή τη συνθήκη. Ξεκινάμε από την αρχή σε μία τέτοια περίπτωση όταν βρισκόμαστε σε τέτοιου εύρους αλλαγές. Οπότε όλο αυτό μπορώ να πω ότι έχει προβλήματα, και δημιουργεί εντάσεις. Βέβαια υπάρχουν και ελπιδοφόρες στιγμές. Εχω για παράδειγμα μία μαθήτρια που εδώ μέσα άνθισε όντως! Και βρήκε αμέσως στα Γιάννενα το εργαστήρι που υπήρχε εκεί. άλλου είδους εργαστήριο από αυτό εδω αλλά βρήκε ένα! Και ήταν ένας χώρος ασφαλής λοιπόν, από οπου μου έστειλε μήνυμα. Αμέσως μέσα σε τρεις μέρες το είχε βρει και μου είπε “Κοίταξε εδώ λοιπόν τι έχουν αυτοί εδώ. Είναι μία Βρετανική μη κερδοσκοπική εκεί. Κοίταξε τι έχουν έχουν. Έχουν ένα εργαστήριο…” και ξεκίνησε ήδη να πηγαίνει. Θεωρώ λοιπόν μέσα από το παράδειγμα της κοπέλας ότι αυτό και μόνο που κάναμε εδώ της άφησε μία κληρονομιά διότι με πολύ ταχείς ρυθμούς πια έχει συνειδητοποιήσει τι μπορεί να κάνεις και και ήδη μόλις βρέθηκε σε μία άλλη συνθήκη ήξερε πώς να κινηθεί! Άρα λοιπόν εν κατακλείδι νομίζω ότι αφήνουμε μία κληρονομιά σε αυτούς τους ανθρώπους σε κάποιους έστω από αυτούς που φεύγουν από αυτά τα εργαστήρια. Δεν είναι όλοι σίγουρα αυτοι που τους αφήνει μία σφραγίδα ένα στίγμα αυτή η διαδικασία αλλά σίγουρα βρέθηκαν σε ένα φιλόξενο δεκτικό περιβάλλον και αρκετοί από αυτούς δέχθηκαν αυτή τη σφραγίδα και τους βοήθησε! Βρισκόμενοι όλοι μαζί σε μία ομαδοσυνεργατική κοινότητα, ήρθαμε σε επαφή όλοι μαζί και ήρθαν αυτοί οι φυσικά σε επαφή με τον κόσμο των εικόνων και των ήχων… Πού είναι αυτός ο σκοπός μας ο ευρύτερος εδώ σε αυτά τα εργαστήρια και κάποιοι από αυτούς από αυτούς τους συμμετέχοντες άνθισαν ως μικροί δημιουργοί! Εμείς από την άλλη πλευρά είμαστε πάντα έτοιμοι. Δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που το κάνουμε αυτό και δεν θα σταματήσουμε να το κανουμε και στο μέλλον! Ο “Καρπός” είναι μια προσπάθεια που έχει ξεκινήσει από το 2008, και έχει επιβιώσει και δημιουργήσει πράγματα μέσα από όλων των ειδών τις κρίσεις. Εμείς δεν σταματάμε να διδασκόμαστε από τις δραστηριότητες μας και να οραματιζόμαστε νέες κινήσεις για το μέλλον.